Voor een rivierengebied als de Liemers is waterbeheersing van levensbelang. Eeuwenlang zijn er plannen gesmeed om de waterhoogte te controleren en overstromingen tegen te gaan. De Spijkse Overlaat functioneerde al in de 18e eeuw en was bedoeld om overtollig water uit de Rijn af te voeren.
Overstromingsgevaar
‘… een bruisende waterval die zich grommend een weg is gaan banen door de bedding van de Oude Rijn.’ Zo klonk het toen de Spijkse Overlaat in de winter van 1941 poldergebied Rijnstrangen weer eens onder water zette. Een overlaat is een kunstmatig verlaagde plaats in een dijk, die het rivierwater bij hoge waterstand een noodoverloopgebied in leidt. Daardoor vermindert de druk op de dijken en kan een dijkdoorbraak of overstroming worden voorkomen. Nederland had veel overlaten, vooral in het oosten daar was het overstromingsgevaar het grootst.
Noodoplossing
Het gebruik van een overlaat was altijd een noodoplossing, want de bewoners van zo’n noodoverloopgebied zaten niet te wachten op natte voeten en een ondergelopen huis. Daarom klonk er vaak luid protest als een gebied door de overheid werd aangemerkt als noodoverloopgebied. En omgekeerd ook blijheid toen de Spijkse Overlaat in 1956 buiten werking werd gesteld. In de tuin van Villa Copera aan de Spijksedijk bij Tolkamer is nog een laatste restant te zien van de beschermmuur van de Spijkse overlaat. Het gemaal Oude Rijn bij Pannerden nam de taak van de overlaat over. Tegenwoordig zorgt het gemaal Kandia bij Groessen voor een stabiele, lage waterstand in de Rijnstrangen. De Driedorpenpolder tussen Aerdt en Pannerden is het enige nog tastbare overblijfsel van de periode van de overlaten.
Ruimte voor de Rivier
Tegenwoordig zoekt men naar meer innovatieve manieren van waterbeheersing. Het devies verschuift van dijkverbetering naar rivierverruiming. In Gelderland startte in 2007 het project ‘Ruimte voor de Rivier’. In sommige gevallen leidt dat tot ingrijpende maatregelen. Ook nu wijst men noodoverloopgebieden aan, zeer tegen de wens van de bevolking. Het hangt zelfs in de lucht dat de Rijnstrangen opnieuw noodoverloopgebied zal worden. Wellicht hebben de protesten van de bewoners geholpen. Voorlopig zal Rijnstrangen de dans ontspringen.
