Wijchen
De Kleine Elst is een afwateringsgeul die waarschijnlijk al is gegraven in de prehistorie. Het is daarmee een van de oudste voorbeelden van watermanagement in Nederland. De geul is nog steeds actief, maar stroomt tegenwoordig voor een gedeelte ondergronds. Nog altijd voert de Kleine Elst water naar de grachten van kasteel Wijchen en Hernen.
Prehistorie
In de IJzertijd (800-50 voor Chr.) waren Wijchen en omgeving relatief dicht bevolkt. De bewoners hadden wei- en hooiland nodig, maar ze hadden last van drassige grond. Ondoordringbare bodemlagen verhinderden dat regenwater kon wegzakken. Daarom groef men een natuurlijke afwateringsgreppel dieper uit. Deze greppel liep naar het Wijchens Maasje, een zijtak van de Maas. Het huidige Wijchens Meer is een overblijfsel van dit Wijchens Maasje. Later breidde men de afwateringsgeul uit in de richting van het huidige Bergharen. Ook daar waterde de geul af op het Wijchens Maasje.
Grachten
In de eerste eeuwen van de jaartelling drukten de Romeinen een grote stempel op het landschap. Op het gebied van watermanagement waren ze hun tijd ver vooruit. Ongetwijfeld hebben ze de afwatering van de Kleine Elst verbeterd. Rond het jaar 1000 verrezen langs de Kleine Elst enkele versterkingen, vroege voorlopers van de Middeleeuwse kastelen. Op de plek van het latere kasteel Wijchen stond een woontoren. Bij Leur bouwde men een motteburcht: een aarden heuvel (motte) met daarop een houten toren. een omgracht terrein met een aarden heuvel (motte) waarop een houten toren staat.Ook bij boerderij ‘De Templet’ in Hernen is onlangs zo’n motteburcht ontdekt. De Kleine Elst voerde het water aan voor de grachten rond deze versterkingen.
Ondergronds
De eerste keer dat de afwateringsgeul opduikt in de archieven is in 1402. Een zekere Johan van Holthuse droeg toen zijn ‘huys enden hoff op den Elst’ in leen op aan de Hertog van Gelre. In de 20e eeuw verdween de Kleine Elst voor een deel onder Wijchense nieuwbouwwijken. Maar de geul is nog steeds actief en vervult een belangrijke functie in de afwatering van Wijchen. Ten noordwesten van Wijchen draagt hij tegenwoordig de naam ‘Leurse Leigraaf’
