De Turmac’ is een begrip in Zevenaar. Vanaf 1920 zetelde er een sigarettenfabriek, waar veel Zevenaren werk vonden. Na sluiting van de fabriek in 2008 zocht men een herbestemming voor het architectonisch bijzondere pand. Sinds 2010 biedt het onderdak aan het gemeentehuis van Zevenaar, waardoor het zijn spilfunctie voor de Zevenaarse gemeenschap heeft hervonden.
Sigarettenfabriek
In de volksmond heet het gebouw nog altijd ‘de Turmac’, naar de officiële bedrijfsnaam ‘Turkish-Macedonian Tobacco Company’. De fabriek dankt die naam aan zijn eerste directeur, de Turkse Kiazim Emin Bey. Die gaf de Turmac-sigaret een exotisch tintje door er tabak uit Turkije en Macedonië aan toe te voegen en de verpakking te versieren met plaatjes van vrouwen met tulband rokend op een chaise-longue. Toen eind 20e eeuw door anti-rookcampagnes de omzet daalde, ging de Turmac onder buitenlandse licentie produceren. Sinds 2000 deden ze dat onder de vlag van British American Tobacco, kortweg BAT Zevenaar.
Kunstcollectie
Vanaf 1960 produceerde de Turmac onder de naam Peter Stuyvesant. Toenmalig directeur Alexander Orlow begon een kunstverzameling, de later wereldberoemde Peter Stuyvesant-collectie. Hij hing de werkplaatsen vol met werk van moderne kunstenaars als Karel Appel, Armando en Corneille om de werklust te stimuleren en de monotonie van het werk te doorbreken. Voor de sluiting van de fabriek in 2008 probeerden de Burgemeester en Wethouders de kunst voor Zevenaar te behouden door er een museum voor bedrijfskunst te openen, maar dit plan kreeg onvoldoende steun. Daarna is de collectie geveild. De werken hangen nu in topmusea verspreid over de hele wereld.
Vooruitstrevend
In meer opzichten was de Turmac vooruitstrevend. In de architectuur stonden de behoeften van de werknemers altijd voorop. Het hoofdgebouw uit 1927 kreeg volgens de principes van Het Nieuwe Bouwen een open sfeer met veel frisse lucht en zonlicht. Later dacht men juist met kunstlicht het aantal bedrijfsongevallen en verzuimdagen te verminderen. Bij de recente verbouwing tot gemeentehuis is Het Nieuwe Werken toegepast met flexibele werkplekken, die plaats- en tijdonafhankelijk werken mogelijk maken. De Turmac is als ‘beeldbepalend naoorlogs monument’ opgenomen in de ‘Top-100 Nederlandse Monumenten 1940–1958’.
