De Middelste Molen in Loenen is de enige op waterkracht werkende, authentieke papierfabriek van Nederland. De papierindustrie op de Veluwe bereikte zijn hoogtepunt in de 18e en 19e eeuw, toen er tientallen papiermolens actief waren. De vele beken in de Veluwezoom zorgden voor het benodigde water én voor de aandrijving van watermolens.
Molen in gebruik sinds 1622
In de Middelste Molen wordt al papier gemaakt sinds 1622, niet lang na de uitvinding van de boekdrukkunst. Het papier vond in de eerste jaren vooral zijn weg naar Deventer, in die tijd het grootste boekdrukcentrum van de Noordelijke Nederlanden. De omstandigheden voor papierproductie op de Veluwe waren gunstig vanwege de vele beken aan de randen van het Veluws massief. Rond 1740 telde de Veluwe zo’n 168 papiermolens die samen één van de grootste industrieën van Nederland vormden.
Bezit van baron van Voorst tot Voorst
De papiermolen brandde in 1886 af. Op de puinhopen verrees het gebouw dat nu nog altijd bestaat. In die tijd werden de molen en de molenboerderij nog gepacht van de kasteelheer van kasteel Ter Horst. In 1927 verkocht de toenmalige kasteelheer, Baron van Voorst tot Voorst, de boerderij en de molen. De papierfabriek bleef actief tot 1969, toen de molen moest worden stilgelegd. De productie van speciaal papier was niet meer rendabel.
Papier maken op authentieke wijze
In 1989 kwam er dankzij enkele papierfabrieken uit de regio een reddingsoperatie op gang. De molen werd voor een symbolisch bedrag aangekocht en de organisatie werd ondergebracht in een stichting. Na een grondige restauratie draait de papiermolen De Middelste molen nu weer als vanouds en worden de deuren opengezet voor bezoekers. Het is één van de weinige plekken in Nederland waar men kan zien hoe op een authentieke manier papier wordt gemaakt.
