Mariken van Nieumeghen is zonder twijfel de bekendste persoon uit de lange Nijmeegse geschiedenis. Haar verhaal wordt over de hele wereld verteld. Maar Mariken zelf heeft nooit echt bestaan. Ze is de hoofdrolspeler in een mirakelspel uit rond 1500 dat voor een belangrijk deel in Nijmegen speelt.
Rederijkers
Het verhaal is het hoogtepunt van het rederijkerstoneel in de Lage Landen. Rederijkers vertelden verhalen, zongen liederen en speelden toneel op bijzondere gelegenheden. Ze hielden ook wedstrijden in welsprekendheid. Mariken van Nieumeghen was een van de winnende stukken. In 1515 verscheen Mariken voor het eerst in druk bij een Antwerpse uitgever. Volgens taalkundigen is het echter niet in Nijmegen geschreven, maar in Brabant of Antwerpen.
Mariken en Moenen
Mariken is een meisje dat voor haar priesteroom boodschappen moet doen in de stad Nijmegen. Als het donker wordt, wil ze bij haar tante overnachten, maar die stuurt haar weg. Wanhopig verlaat ze de stad en ontmoet Moenen. Hij blijkt de duivel in vermomming. Samen met Moenen vertrekt ze naar Antwerpen en zeven jaar lang leidt ze een losbandig leven. Uiteindelijk keert ze terug in Nijmegen en komt tot inkeer. Om boete te doen verslijt ze zeven jaren biddend in een klooster met ijzeren ringen om haar hals. Uiteindelijk, dankzij de bemiddeling van Maria, is God bereid haar te vergeven.
Mirakelspel
Het verhaal van Mariken is een Middeleeuws mirakelspel: een godsdienstig toneelstuk waarbij het godswonder een wezenlijk onderdeel van het verhaal vormt. Er zit een overduidelijke boodschap in: je kunt nog zo vreselijk zondigen, door oprecht berouw en boetedoening is er altijd vergeving mogelijk.
Nijmegen
De sleutelscènes aan het begin en eind van het toneelstuk spelen zich af in Nijmegen. Op de Grote Markt staat nu haar standbeeld. Het is het beeld van de onschuldige Mariken die met haar mandje boodschappen gaat doen in de grote stad.
