Van de Nederlandse bevolking was maar een klein deel actief betrokken bij verzetsactiviteiten. Aalten vormde daarop een uitzondering. Het was een dorp dat, zoals de strips van Asterix & Obelix altijd beginnen, moedig weerstand bood aan de overweldigers door een groot aantal onderduikers te herbergen.
Nederlands record
In het laatste bezettingsjaar vonden zo’n 2500 onderduikers een onderdak in Aalten en omgeving. Onderduikers waren mannen die de verplichte Arbeitseinsatz in Duitsland wilden ontlopen, maar ook joden en verzetsmensen. Een indrukwekkend aantal voor een dorp met zo’n 13.000 inwoners, waarschijnlijk zelfs een Nederlands record. Misschien had dat te maken met de enorme overredingskracht van verzetsleider ‘Ome Jan’ Wikkerink die de vele boerengezinnen in de omgeving wist over te halen om onderduikers op te nemen.
Oorlogsdagboek
Apeldoorner Peter van Essen was een van de mannen die de verplichte tewerkstelling in Duitsland wilde ontlopen. Hij reisde naar Aalten en kwam in contact met ‘Ome Jan’ die hem bij ‘oom’ Herman ter Horst en zijn gezin op boerderij de Koekoek onderbracht. Zijn schuilplaats was een hol in het hooi boven de varkensstal. Van Essen schreef er een dagboek over. Ondanks de luchtgevechten en bombardementen boven het dorp was er ook ruimte voor grappen en voor de liefde voor dochter Henny van ‘Ome Jan’. Ze trouwden in 1947 en emigreerden vijf jaar later naar Canada.
Markt 12
Enkele onderduikers werden ondergebracht op de zolder van Markt 12, een monumentaal pand in het centrum van Aalten. In het hol van de leeuw, want beneden in de grote voorkamer was het bureau van de Duitse Ortskommandant gevestigd. Het pand is in 2004 omgebouwd tot museum waarin de zolder en voorkamer weer ingericht zijn zoals toen. Uit de vele verhalen die in het museum zijn te lezen, blijkt hoe ieder mens tijdens de oorlog een eigen, persoonlijke keuze maakte.
