Het kasteelachtige landhuis De Schaffelaar is uniek in Nederland. Met zijn torentjes en kantelen is het een zeldzaam voorbeeld van een buitenhuis in neogotische stijl, en het enige in neo-Tudor stijl. Het landhuis is geheel gerestaureerd en beschikbaar voor feesten en evenementen, het park is vrij toegankelijk.
Landhuis De Schaffelaar
Ver voor de bouw van huize De Schaffelaar stond 250 meter verderop een robuust kasteel met een gracht. Dat kasteel werd in 1585 verwoest door de Spanjaarden. Het kasteel lag op de plek van de huidige Koewei, waar de voormalige gracht nog steeds goed zichtbaar is. Later werd op die plaats een nieuw landhuis gebouwd, vernoemd naar volksheld Jan van Schaffelaar die ooit van de kerktoren van Barneveld sprong. Behalve de naam heeft landhuis De Schaffelaar geen band met deze volksheld.
De nieuwe Schaffelaar
In 1800 brandde De Schaffelaar volledig uit. Pas in 1852 liet de eigenaar van het terrein, baron Van Zuylen van Nievelt, een nieuw landhuis bouwen. En dus niet op het kasteelterrein, maar op de huidige locatie. De baron liet zich inspireren door de tijd van de Tudors en de Engelse gotiek uit de Late Middeleeuwen, met frivole torentjes, kantelen, balustraden en gietijzeren raamdecoraties. De adellijke familie woonde in het huis tot 1935, maar toen werden de onderhoudskosten te hoog.
Verval en herstel
Tijdens WOII dienden huis en landgoed als interneringskamp voor ‘beschermde’ joden volgens het Plan-Frederiks. Deze joden kregen een uitzonderingsbehandeling omdat ze voor de Duister hadden gewerkt. Na de oorlog werden in De Schaffelaar oorlogsinvaliden en Zuid-Molukkers opgevangen. Weer later gaf Landhuis De Schaffelaar onderdak aan een stafschool voor de Bescherming Bevolking, een typeschool en een sportschool. Eind jaren zestig was het huis uitgewoond en verlaten. In 1967 kwam het in handen van de gemeente Barneveld die het volledig liet restaureren. Sindsdien is het huis te huur voor feesten en partijen. Het prachtige landgoed is vrij toegankelijk en heeft een smaakvol restaurant in de herbouwde orangerie.
