Het stadje Bronkhorst is omstreeks het jaar 1000 ontstaan als een versterkte boerennederzetting. Het naastgelegen kasteel was het stamslot van de heren van Bronckhorst, een van de voornaamste families in Gelderland. Het kasteel is inmiddels verdwenen, maar Bronkhorst heeft zijn oorspronkelijke sfeer kunnen behouden. Het staat bekend als het kleinste stadje van Nederland.
Heren van Bronckhorst
De oorsprong van kasteel Bronkhorst is een motteburcht uit de 10e eeuw, een eenvoudige houten vesting op een kunstmatige heuvel. De Bronckhorsten behoorden tot de vier bannerheren van het graafschap die alleen trouw beloofden aan de keizer, niet aan de graaf. In een oud Gelders rijmpje golden de Bronckhorsten als ‘de edelsten’. De familie vestigde naam door hun oorlog met de Heeckerens over de opvolging in Gelre.
Stadsrechten
Het stadje Bronkhorst is altijd piepklein gebleven. Zoals bij veel steden in de Graafschap bestond de bebouwing veelal uit losse boerderijen. Toch kreeg Bronkhorst in 1482 stadsrechten. In 1633 legde een verwoestende stadsbrand de meeste middeleeuwse bouwwerken in de as. Wat overbleef is een klein stukje van de stadsgracht en de kapel uit 1344, gewijd aan Maria en St. Maarten. Maar door het open karakter en het originele stratenplan heeft Bronkhorst nog steeds een zeer authentieke sfeer.
Kasteel
Het kasteel van Bronkhorst stond op de heuvel naast de stad. Het werd in 1828 gesloopt. Op de restanten werd een landhuis gebouwd, dat op haar beurt, in 1904, werd afgebroken. Alleen de waterput boven op de heuvel herinnert aan het trotse kasteel. In het stadje zelf staat het Hooge Huys, het enige huis met een stedelijk karakter. Het huis is na de stadsbrand gebouwd op de oude stadsmuur. Het was het ontvangsthuis van de heren van Bronckhorst. Nu is er een prentenkabinet gevestigd. Bronkhorst telt maar liefst 38 rijksmonumenten, waaronder een molen en een Joodse begraafplaats. Door een korte rondwandeling zijn alle bezienswaardigheden met elkaar verbonden.
