De dorpskerk van Andelst is misschien wel duizend jaar oud. Ze stamt uit de 10e of 11e eeuw en is daarmee een van de oudste kerken van de Betuwe. Het dorp Andelst is zelfs nog ouder en wordt continu bewoond sinds de Romeinse tijd.
Missionarissen
Vanaf de 8e eeuw waren missionarissen uit het bisdom Utrecht actief in de Betuwe. Dit met het doel zo veel mogelijk bewoners te kerstenen. In 885 wordt de nederzetting voor het eerst in een kerkelijke oorkonde vermeld onder de naam Andassale. In die tijd stond er waarschijnlijk al een kapel.
Sint Vitus
De kerk van Andelst is gewijd aan de heilige Sint Vitus. Binnen de katholieke traditie wordt Vitus gezien als een van de Veertien heilige helpers, heiligen die worden aangeroepen om bepaalde ziekten te genezen. In het geval van Vitus, vooral bij zenuwaandoeningen.
Verschillende bouwperiodes
De kerk van Andelst bestaat uit drie delen. Het lage middenschip is, getuige zijn gedrongen Romaanse uiterlijk, het oudst. De zuidmuur is opgetrokken uit veldkeien en een allegaartje van basalt, lava, tufsteen, ijzersteen, grauwacke en zandsteen. De keien werden waarschijnlijk uit de Duitse Eifel met houten vlotten over de Rijn aangevoerd. De mortel tussen de stenen zit vol met scherven van Romeinse dakpannen. De toren is uit de 14e eeuw en gebouwd van baksteen uit de plaatselijke klei. Het koor, aan de andere kant van de kerk, met zijn hoge spitse boogramen is gotisch van bouw.
Gedenksteen
Bij de restauratie, aan het begin van de 20e eeuw, deed men nog een onverwachte ontdekking. De werkster wees de restauratoren op een hol klinkende ruimte in het koor. Hier vond men een gedenksteen met het bouwjaar van het koor, 1440. Ook trof men hierop de naam van Sint Vitus. Voor de rest zijn alle sporen van de katholieke middeleeuwen uitgewist.
